Valleybollen en geschouden eiders

Ja, je zit in een lekker gesprek en ineens vertel je dat je hebt gemastreerd in Studicht en vaak luistert naar Biel Geelen. Versprekingen, argh! Ondanks dat je gesprekspartner echt wel kan raden wie we dan eigenlijk bedoelen met Biel Geelen, kun je je er behoorlijk stom bij voelen (dat gevoel: did I really just say that?). En om de schade te beperken praten we vooral casual door, in de hoop dat de ander het niet heeft gehoord.

Maar wat gaat er nu fout?
Misschien een schrale troost, maar… je bent niet de enige die dit doet! Iedereen maakt dit soort situaties mee. Wij kampen namelijk allemaal met een taalproductie systeem wat af en toe nu eenmaal fouten maakt. Dit systeem in ons brein gaat meerdere fases door voordat we een ‘taaluiting’ kunnen produceren (dus letterlijk uitspreken). Allereerst ontstaat het idee over wat je wilt gaan zeggen. Daarna ga je hier de juiste woorden voor kiezen (De naam van die ene radioman? Giel Beelen), en bedenk je hoe je dit moet gaan uitspreken (op dit moment kiezen Brabanders onbewust voor de beroemde zachte G), en dan pas ga je de uiting letterlijk uitspreken. En tussen die twee laatste fases in, daar gaat het dus mis! Er is inmiddels veel onderzoek gedaan binnen de psycholinguïstiek naar de verschillende soorten versprekingen die wij maken. Fouten zijn gecategoriseerd en hebben zelfs een naam gekregen. Zo zijn er drie fouten die erg herkenbaar zijn:

1. Een zogenaamde exchange error: “Hé jammer, het is hier parkeerd betalen”.
2. Blends, waarbij je aan twee woorden tegelijk denkt die dezelfde betekenis hebben, en deze uiteindelijk maar gewoon combineert: “person” of “people” wordt per ongeluk “perple”.
3. De fout “valleybollen” is een metathesis error, waarbij je de twee klinkers omwisselt.

En wanneer gaat het fout?
Natuurlijk heeft de ene persoon er meer last van dan de ander, en onder bepaalde omstandigheden wordt de kans op versprekingen zelfs groter. Ben je nerveus of ervaar je stress voor een presentatie, heb je te weinig geslapen of heb je per ongeluk iets te diep in het glaasje gekeken, dan maak je eerder zo’n stomme fout (dit beschrijft overigens de gemiddelde student, lekker dan).

Die gênante fouten die we vaak maken hebben dus een naam. Maar kunnen we onszelf nu ook gewoon die awkward momenten besparen en versprekingen voorkomen? Na lang Googlen moet ik helaas concluderen dat er niet echt een oplossing voor is (tenzij je het prima vindt om de rest van je leven te zwijgen). Fouten maken is gewoon menselijk. Accepté!